Home » Grind er af, groen er op: maar alleen met een rijk bodemleven!

Grind er af, groen er op: maar alleen met een rijk bodemleven!

Ondergrondse groei van planten is belangrijk voor groei en voortbestaan én hangt af van het rijke bodemleven.

Waarom wordt zo vaak een beproefd ecosysteem genegeerd? Zijn rollen steenwol of platen van kunststof geschikt als een voedingsbodem met kunstmest en chemicaliën? Dit is de onzin van ‘lichtgewicht’ groene daken die gemaakt zijn van onnatuurlijke stoffen in zogenaamde ‘substraatplaten’. 

Waarom tegen de natuur ingaan als we die juist willen …

Blij met biodiversiteit. Bodemleven is onmisbaar bij het beschikbaar maken van voedingsstoffen voor de planten. Wie zich in het bodemleven verdiept raakt onder de indruk van de complexiteit en het belang van dit ecosysteem. In de bodem wordt afval omgezet in voedingsstoffen voor het plantenleven. De juiste bacteriën en schimmels in de bodem maken planten weerbaar tegen allerlei plagen. Daarvoor is een goed wortelweb noodzakelijk in het geheel van bodemdiertjes en micro-organismen dat in een gezonde bodem de stabiele basis vormt.

Er is een grote biodiversiteit aan leven in de grond. De meest voorkomende organismen die we met het blote oog kunnen waarnemen zijn wormen, aaltjes, springstaarten, kevers, slakken, mijten en duizendpoten. Heel veel micro-organismen, zoals bacteriën, actinomyceten (symbiotische bacteriën met een aantal schimmelachtige kenmerken), mycorrhiza (symbiose tussen schimmels en plantenwortel) en protozoën (ééncelligen) zijn voor ons niet zichtbaar.

Bodemstructuur. Ieder organisme heeft zijn eigen ‘taak’ in de bodem en samen zorgen ze voor de bodemstructuur. Ze veroorzaken holtes voor het noodzakelijke zuurstof en zorgen voor de afbraak van dood organisch materiaal. In een evenwichtige, vitale bodem komen geen ziekten en plagen voor. Door het gewoel van al die organismen in de bodem en het verteren van organisch materiaal, ontstaat er vanzelf een luchtige, voedzame grond.

Wormen en andere grotere organismen breken dood organisch materiaal in kleine stukjes en zorgen voor een betere zuurstoftoevoer en waterafvoer in de bodem.

Wortels en bodemleven hebben lucht nodig. Als er geen zuurstof is, dan is er geen bodemleven. Bij een goede laagopbouw van een groen dak zorgt de drainage niet alleen voor waterafvoer, maar ook voor lucht. De laagopbouw maakt een goede overgang van een kunstmatig dak naar een natuurlijk begroeid dak mogelijk en logisch, biologisch.

Wisselwerking. In de bodem vind een wisselwerking plaats tussen plantenwortels en bodemleven. Het bodemleven biedt plantenwortels bescherming tegen ziekten en assistentie bij de opname van voedingselementen. Voor hun energie zijn ze op hun beurt weer afhankelijk van restanten aan suikers in het organisch materiaal of van de door plantenwortels uitgescheiden suikers. De plantenwortels hebben ruimte nodig om goed te gedijen. Iedere plantensoort heeft zijn eigen worteldiepte.
Zonder dat en de genoemde micro-organismen kunnen planten zich niet goed ontwikkelen en ontstaat er groeistagnatie. Planten verkleuren door gebrek aan voedingsstoffen en gebrekziekten zijn daarvan een gevolg. Ze worden daardoor weer gevoeliger voor schimmels en insectenplagen.

In de afgelopen 60 jaar is de chemische kant van voeding en bemesting gaan overheersen. Als de juiste stofjes maar toegediend worden, dan gaat de plant optimaal groeien, was de gedachte. De werking van de bodem is hierbij steeds meer op de achtergrond geraakt. Dat is jammer want een goed werkende bodem slaat voedingsstoffen op en maakt ze geleidelijk beschikbaar voor de plant. Planten groeien daardoor rustig en in evenwicht met wat de bodem te bieden heeft. Voldoende ruimte voor het wortelweb geeft een goed bodemgevoel. Daardoor krijg je sterke planten die bestand zijn tegen ziekten en plagen.

natuurlijke kringloop                            zeker ook op het dak

Door de bodem als belangrijk element steeds meer te negeren, is de kwaliteit van de bodem achteruit gegaan. Kunstmest, chemicaliën en zware betreding hebben er voor gezorgd dat er steeds minder bodemleven en steeds minder lucht en voeding in de bodem aanwezig is. Steenwol in de onderlaag zorgt voor het vasthouden van vocht en bevordert mosgroei. Mossen verdringen sedums. Een voldoende dikke echte voedingsbodem op de steenwol is minimaal benodigd om bodemleven terug te krijgen, maar werkt niet gewichtsbesparend en wordt daarom graag vergeten. Met een ‘lichtgewicht’ dak denkt men zo te licht over de natuur, dat kan niets worden. Het kan jaren duren voordat men daar achter is. De eerste met steenwol gemaakte daken zijn echter al weer vernieuwd naar echte natuur.

Voeding voor de planten. Goed voeren of bemesten is een kwestie van het toepassen van de juiste verhoudingen. Er moet balans zijn in de bodem. Geef je teveel stikstof om de planten hard te laten groeien, dan verliezen ze de kwaliteiten van de overige voedingsstoffen. Ze blijven dan slap en kwetsbaar. Bemesten is alleen nodig als er een gebrek optreedt. In de natuur circuleren voedingsstoffen doordat afgestorven plantendelen in de grond worden opgenomen en beschikbaar komen aan de planten. Dit is een gesloten voedselsysteem. Tekorten treden niet zomaar op. Je ontneemt voedingstoffen aan de bodem als je gaat snoeien, oogsten en blad verwijdert. Voedselgebreken kun je verhelpen door te bemesten. Planten moeten op het juiste tijdstip over voldoende voedingsstoffen kunnen beschikken. Wanneer voedingsstoffen onvoldoende beschikbaar zijn, kunnen door een bemesting de tekorten aangevuld worden.

De belangrijkste voedingselementen zijn Stikstof (N), Fosfor (P), Kalium (K), Magnesium (Mg), Zwavel (S) en Calcium (Ca). Daarnaast zijn er nog sporenelementen die in zeer kleine hoeveelheden voorkomen, zoals ijzer, mangaan, koper en zink.  Elk van deze elementen heeft zijn eigen functie. Stikstof zorgt bijvoorbeeld voor groei en kalk geeft de plant zijn stevigheid. Kalk wordt als voedingsstof vaak vergeten, terwijl het een belangrijk element is. Ook zuurminnende planten hebben kalk nodig kalk kan de  zuurgraad verhogen, dus de bodem minder zuur maken, maar dan moet je wel gepast kalk strooien of olivijn gebruiken.

Groeivermindering zie je bijvoorbeeld bij nieuwbouwprojecten. Tijdens de bouw wordt de grond aangereden door machines. Deze wordt vervolgens niet losgemaakt, maar afgedekt met een laagje teelaarde. Water blijft op de vaste onderlaag staan. De planten kunnen met hun wortels niet door de harde onderlaag heen komen, met allerlei ziekteverschijnselen tot gevolg. Hetzelfde kan je op de daken zien gebeuren wanneer op de dakbedekking water blijft staan en wordt vastgehouden door steenwol substraatplaten. De planten kunnen met hun wortels niet vrijuit groeien.

De laagopbouw maakt een goede overgang  van een kunstmatig dak naar een natuurlijk begroeid dak mogelijk en logisch, biologisch.

Elke tuinbodem is weer vruchtbaar en vitaal te krijgen, hoe slecht deze er ook aan toe is. Blijf de bodem voeden met organisch materiaal, laat blad en tuinafval zoveel mogelijk liggen of gebruik compost.  Zet het bodemleven weer aan het werk. Op het begroeide dak moeten we met ‘echte substraat’ de vruchtbare en vitale werking verkrijgen en het bodemleven weer aan het werk zetten. Dat doe je echter maar één keer: als je het dak nieuw aanlegt.

Gebrek aan bodemleven. Het bodemleven gaat dood als de omstandigheden verkeerd zijn. Dat is de onzin van ‘lichtgewicht’ groene daken die gemaakt zijn van onnatuurlijke stoffen in zogenaamde ‘substraatplaten of -rollen’. Gebrek aan bodemleven kan ontstaan door: – het langdurig onder water staan van grond, de bodem onder de planten; – zuurstofgebrek door het vastlopen van de bodem; – het gebruik van potgrond (dat steriel is) zorgt er voor dat bodemleven zich niet kan ontwikkelen; – net zo geldt dit voor minerale vezels waarin geen plantjes willen groeien; – het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen heeft een negatieve invloed.

Bij gebrek aan bodemleven en daardoor aan een goede structuur, ontstaat een negatieve groeispiraal. Om dit te veranderen in een positieve groeispiraal, moeten we de structuur verbeteren, micro-organismen enten en organisch materiaal toevoegen. Het herstellen van een perceel grond waaruit het bodemleven verdwenen is, vergt op natuurlijke wijze zo’n drie jaar! Bacteriën hebben immers geen pootjes. Beter is het voorkomen van toepassing van ‘lichtgewicht’ daken met steenwol of wolplaten. Doe het goed en natuurlijk, met geschikte voedingsbodem.

Bronnen: Wilde Weelde ; Peter Zwager -Gaanderen; Ruud Snijders -Innogreen; Groendak.nl .